زیست شناسی کرم خاکی

بعد از سالها تولید و مشاوره برای اجرای طرح های بزرگ ورمی کمپوست در ایران تصمیم گرفتیم که کتاب تالیفی را به صورت رایگان در سایت قرار داده و از مطالب آن برای شما تولید کنندگان و علاقه مندان به بحث تولید ورمی کمپوست و پرورش کرم خاکی قرار داده ایم در قدم اول باید بدانید که برای تولید یک موجود زنده شناخت رفتار و زیست شناسی آن موجود کمک بهینه ای به امر تولید میکند.

مشخصات خارجی بدن کرم خاکی

بدن این کرم، استوانه‌ای دراز و بطور واضح در دو انتها نازک و باریک است. سطح شکمی آن پهن و رنگ پریده‌تر از سطح پشتی است و سطح پشتی تیره است. سرمشخص و متمایزی در حیوان وجود ندارد. بدن یک کرم بالغ به ۸۰ تا ۱۰۰ قطعه حلقه‌ای شکل که بوسیله شیارهای عرض مجزا است، تقسیم شده است.

دهان کرم خاکی

دهان کرم در حلقه اول است و بوسیله یک قطعه گوشتی به نام پیش دهان آویزان می‌باشد. مخرج آن بیضی شکل و بطور عمودی در حلقه آخر قرار دارد. روی حلقه‌های ۳۱ تا ۳۷ برآمدگی غده‌ای واضحی به نام کمربند تناسلی دیده می‌شود که در گونه های مختلف این عدد فرق می­کند و یکی از راه­های تشخیص گونه­ی کرم خاکی می­باشد. کمربند تناسلی ماده سازنده پیله را که محتوی تخم است ترشح می‌کند.

تارهای کرم خاکی

در هر حلقه به جز اولی و آخری ، ۴ جفت تار موی مانند کوچک وجود دارد که در سطح شکمی و جانبی مختصر برجستگی پیدا کرده است. هر تار عبارت است از یک میله کیتینی نوک تیزی است که در یک کیسه اپیدرمی مخصوص واقع در درون دیواره بدن جای گرفته است. تار می‌تواند بوسیله عضلات منقبض کننده در هر جهت حرکت کرده، امتداد یابد و یا عقب کشیده شود و تارها در موقعی که کرم در سوراخش قرار دارد و یا روی زمین حرکت می‌کند مانند گیره یا میخ عمل می‌نماید.

تارهای ابریشمی

تارهاي ابريشمي به صورت خارك‌هاي كوتاهي در روي ديواره بدن و داخل فوليكول مستقر هستند. اين خارك‌ها كه به منزله اندام حركتي كرم‌هاي خاكي محسوب مي‌شوند در واقع از زوائد كيتيني تشكيل شده‌اند كه انتهاي داخلي آن پس از عبور از لايه ماهيچه‌هاي حلقوي وارد ماهيچه طولي زيرين مي‌شوند و در نتيجه انقباض و انبساط ماهيچه‌هاي مربوطه به جهات مختلف حركت مي‌نمايند.

کم تاران

گونه‌هاي مختلف كم تاران داراي تارهايي به اشكال مختلف سوزني يا ميله‌اي و بندرت چنگالي شكل هستند كه در ميان آنها معمولي‌ترين تارها مربوط به جنس لومبريكوس است كه سهمي شكل بوده و حدود ۱ ميلي‌متر طول دارد. اين خارك‌ها در ناحيه كمر بند تناسلي وجود داشته و از نظر شكل ظاهري با خارك‌هاي بندهاي ديگر اختلاف دارند موقعيت خارك‌ها روي هر بند به­شكل يك حلقه مشخص مي‌شود تعداد و نيز طرز توزيع آنها در خانواده لومبريسيده يكي از شاخص‌هاي گونه‌هاي مختلف است.

حرکت کرم خاکی

کرم خاکی همانند لوله گوارش، دارای دو گروه ماهیچه های طولی و حلقوی است؛ با این تفاوت که در لوله گوارش ماهیچه طولی در طرف خارج ماهیچه حلقوی قرار دارد، ولی در کرم خاکی وضعیت برعکس است و ماهیچه های حلقوی در طرف خارج ماهیچه های طولی قرار دارند.

بدن کرم خاکی

انقباض این ماهیچه ها به صورت متناوب انجام می شود؛ یعنی در بخشی از بدن کرم خاکی که ماهیچه های طولی منقبض هستند، ماهیچه های حلقوی در حال استراحتند. همان طور که در شکل دیده می شود، در این بخشها، قطر بدن کرم خاکی بیش از بخشهای دیگر است. در بخشی از بدن که ماهیچه های حلقوی منقبض هستند، ماهیچه های طولی استراحت می کنند و بدن کرم خاکی نازکتر است.این انقباضات متناوب موجب می شود که طول بدن کرم خاکی تغییر کند (درازتر یا کوتاهتر شود) و به این طریق، کرم خاکی حرکت می کند

منبع:کتاب تولید ورمی کمپوست و پرورش کرم خاکی به صورت کاربردی/ تالیف احمد یزدانی