کود
انواع کود
۱ –کود شیمیایی
۲ –کود زیستی و ارگانیک:ورمی کمپوست،کمپوست، خاکبرگ، فضولاتحیوانی و…
۱ – قارچ
همزیستی ۲- باکتری (ریزوبیوم )
۳- جلبک
کودهای شیمیایی
اهمیت کشاورزی زیستی
در دهه های اخیر همراه با گسترش تکنولوزی تولید، مصرف جهانی موادشیمیایی به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه رشد چشمگیری داشته است؛ به‌نحوی‌که از دهه‌ی۱۹۴۰ تا اوایل دهه‌ی۱۹۸۰ تولید مواد شیمیایی گوناگون ۳۴۰ برابر شده و میلیاردها تن موادی که تا آن زمان وجود نداشته یکباره در محیط آزاد شدند
اثرات نامطلوب كود شیمیایی بر انسان
كودهای شیمیایی و سموم دفع آفات به وسیله گیاهان جذب شده و در قسمت های خوراكی گیاه ذخیره می شود. آیا تا بهحال میوهای خورده اید كه مزه اش به نظرتان تلخ و غیرطبیعی باشد؟ آیا تا به حال شده است كه سیبی را گاز بزنید و بعد از خوردن طعم تلخ مواد شیمیایی را روی زبانتان حس كنید؟
مصرف بیش از حد كودهای شیمیایی در مزارع و باغها تهدیدی جدی علیه سلامت انسان است. بهعنوان مثال كود اوره كه بهعلت ارزان بودن به مقدار زیادی مصرف میشود بعد از استفاده در محصولاتی مانند پیاز و سیب زمینی به نیترات تبدیل شده و در آن تجمع مییابد. نیترات یك ماده سرطانزا است و باعث سرطان دستگاه گوارش، ناهنجاریهای عصبی و اختلال در سیستم غدد درون ریز و سیستم ایمنی بدن میشود. كودهای فسفاته نیز پس از مصرف در گیاهانی مانند سیب زمینی سم كادمیوم تولید میكند كه كادمیوم نیز علاوه بر خاصیت سرطانزایی، باعث كوتاهی قد در كودكان و اختلال در كاركرد كلیهها می شود.
اثرات نامطلوب سم های شیمیایی بر انسان
از میان آلاینده‌های گوناگون غذایی آفت‌کش‌ها یکی از مهمترین آنهاست، این مواد نه تنها میکروارگانیسم‌های خاک را از بین می‌برند و باقیمانده‌ی سم را بر روی مواد غذایی باقی می‌گذارند بلکه باعث از هم پاشیدن اکوسیستم طبیعی اطراف مزرعه و از هم گسیختگی زنجیره‌های غذایی، تضعیف سیستم‌های ایمنی یا اغتشاش در پیامدهایی که اکثر میکروارگانیسم‌ها با یکدیگر مبادله می‌کنند و به خطر افتادن سلامت کشاورزان و مصرف کنندگان میشود.
مطالعات گوناگون آزمایشگاهی و اپیدمیولوژیک درچندین دهه ارتباط میان انواع آفت‌کش‌ها و بروز بیماری‌هایی همانند انواعحساسیت‌ها، مسمومیتغذایی و سرطان‌هایی همانند لنف، پانکراس، سینه، روده، پروستات، تیروئید و… را در انسان نشان داده است؛ برای نمونه در دهه‌ی ۱۹۵۰ شانس ابتلا به سرطان سینه در زنان آمریکایی در طول دوره‌ی زندگی ۱ به ۲۰ بوده است اما امروزه خطر ابتلا دو برابر شده و نسبتی برابر ۱به ۸ دارد؛ در این رابطه نتایج مطالعه‌ی صورت گرفته بر روی زنان مبتلا، بیانگر بالابودن سطح آفت‌کش‌ها در عضو سرطانی بیمار در مقایسه با افراد سالم است.
متاسفانه میتوان اظهارداشت بسیاری از سمومی که در طی سال‌ها معلوم شده عاملبروز بیماری‌های گوناگونی از جمله سرطان در انسان هستند هم‌چنان مورد استفاده کشاورزان قرار می‌گیرند؛ برای نمونه در سال ۱۹۹۰ طرح ملی سم شناسی آمریکا اعلام کرد که ۲۴ نوع از ۵۱ آفت کش شناخته شده که عامل سرطان در حیوانات آزمایشگاهی هستند هم‌چنان مورد استفاده قرار می گیرند، همچنین تا سال ۱۹۹۷ هشت نوع از ۲۶ آفت کشی که توسط آژانس بین المللی تحقیقات سرطان تحت عنوان شاهد کافی برای ایجاد سرطان بیان شده‌اند هم اکنون توسط کشاورزان نیز برای استفاده در تولید محصولات کشاورزی درخواست میشوند.
شنیده‌ها حاکی از آن است که اکثر مردم بر اساس الگوی غذایی خود روزانه مقادیر قابل توجهی از باقیمانده‌ی آفت‌کش‌ها و سموم دیگر را مصرف می‌کنند که در طولانی مدت باعث بروز مشکلات مهمی برای مصرف کنندگان این محصولات میشود
اثرات نامطلوب كود شیمیایی بر كشاورزی و محیط زیست
در نیمه دوم قرن بیستم كه توسعه مصرف كودهای شیمیایی موجب افزایش عملكرد محصولات كشاورزی شد، همزمان با این افزایش عملكرد، مشكلات ناشی از مصرف كودهای شیمیایی نیز افزایش یافت. در سال ۱۹۵۰ مصرف كودهای شیمیایی در جهان به ۱۴ میلیون تن رسید اما در سال ۲۰۰۰ این مقدار به ۱۴۱ میلیون تن افزایش یافت.
در این مرحله در بعضی از كشورها، كشاورزان دریافتند كه استفاده بیش از اندازه كود موجب اشكال در جذب مواد مغذی می شود.
تا اینكه بعدها مصرف كود شیمیایی در ایالات متحده آمریكا، اروپای غربی، ژاپن و حتی كشور چین به سطح ثابتی رسید. اما هنوز مصرف كودشیمیایی در شبه قاره هند و آمریكای لاتین، سودآوری مناسبی دارد. اگرچه افزایش مصرف كودشیمیایی موجب شد تولید غله جهان از سال ۱۹۵۰ تا سال ۲۰۰۰ به بیش از ۳ برابر افزایش یابد، متاسفانه امروزه دیگر از آن بهعنوان معجزه تولید یاد نمیشود. چون اگر مصرف آن بیش از نیاز خاك باشد طبعاً مواد مغذی اضافی از طریق آب های مازاد بر نیاز به سفرههای آبی زیرزمین و یا رودخانه ها و درنهایت به دریاها می ریزند.
جلبك های دریایی با مصرف این مواد مغذی به سرعت رشد می كنند و هنگام تجزیه و متلاشی شدن همه اكسیژن موجود در آب های اطراف را مصرف می كنند، در نتیجه مناطق مرده وسیعی در اطراف خود به وجود می آورند كه در آن هیچ موجود زنده دریایی قادر به ادامه حیات نیست؛ مثل منطقه مرده ای كه در خلیج مكزیك به وجود آمد و همچنین سقوط سفرههای زیرزمینی آبی در هندوستان. بهعبارتی بازده تولید مواد غذایی با روشهای نادرست روی زمین بهقیمت از بین رفتن بخش زیادی از تولیدات اقیانوسی میشود. یعنی محیط زیست آبزیان هم آسیب فراوانی می بیند.
در اروپای غربی تجمع كودهای نیتراته در آبهای زیرزمینی موجب شد اتحادیه اروپا مقرراتی را برای محدود كردن مصرف كودهای شیمیایی وضع كند. در كشور دانمارك كشاورزان موظف شدند برای كاربرد كودهای ازته گزارش سالانه به منظور ایجاد موازنه بین میزان درخواستی و میزان نیاز محصولات كشاورزی به دولت ارائه كنند. اگر در گزارش نشان از گریز ازت زمینها به سوی آبهای زیرزمینی باشد، در آن صورت كشاورزان جریمه میشوند. در این رابطه مسئولان ایالت آیووای آمریكا كه از وجود ازت در آبهای زیرزمینی نگران شدند، بر مصرف كودهای شیمیایی مالیات وضع كردند تا كشاورزان را از مصرف بیش از حد بازدارند.
مصرف بی رویه كودهای شیمیایی، گذشته از هزینه گزافی كه بر كشاورز تحمیل میكند، اثرات زیانباری را نیز در پی دارد. از جمله:
– مسمومیت ناشی از استفاده زیاد از این عنصر كه در اثر جذب بیش از حد آن اتفاق میافتد و باعث بالارفتن غلظت این عنصر در بافت های گیاهی و به هم خوردن تعادل عناصر غذایی می شود
– كاهش كمیت و كیفیت محصول
– تجمع بور، كادمیوم و سایر فلزات سنگین در گیاه
– كاهش جذب مس، آهن و سایر ریز مغذی ها توسط ریشه
– تخریب ساختمان خاك
آلودگی آبها به فسفر بالا و عناصر سنگین فوق، تجمع و سپس انتقال زیاد فسفر از طریق آبهای روان بهمنابع آبی راكد مانند مردابها و دریاچهها باعث افزایش رشد جلبكها و خزهها و در نتیجه بـه همخوردن نسبت موجودات زنده در این آبهـا میشود. این پدیده یكی از دلایل مهم كاهش جمعیت و حتی مرگ و میر آبزیان به ویژه در نواحی شمالیایران از جمله تالاب بینالمللی انزلی، روخانه سفیدرود و زرجوب و… است.
کودهای زیستی
در کشاورزی پایدار، استفاده از کود زیستی به جای کودهای شیمیای این امکان را به ما میدهد که علاوه بر این که ما محیطزیستی پاک و بکر داریم از مزایای اقتصادی سودمند برای تولید محصول بهره ببریم
از آنجایی که برای افزایش محصولات کشاورزی در سالهای اخیر از کودهای شیمیایی متنوع استفاده شده تا به حال کشاورزان علاوه بر هزینه سنگین این نوع کودها آلودگیهای زیست محیطی و همینطور اکولوژیکی را به وجود آوردهاند که خیلی مخرّبتر و زیانآور تر است
بدین منظور استفاده از کودهای زیستی یکی از راهکارهای مناسب برای این هدف مهم میباشد. کودهایی که حاوی مواد مغذی برای گیاه میباشد که کاملا به صورت آلی بوده و از این نوع کودها میتوان به کودهای حیوانی اشاره کرد که شامل کودهای دامی، کودهای خوک، کودهای اسبی و… میباشد.
یکیاز بزرگترین مشکلکشاورزان برای استفاده از اینکودها، تخم علف هرزهایی است که بعد از منتقل کردن کود دامی به زمین به وجود میآید و کشاورز هزینههای زیادی را برای از بین بردن آن متحمل میشود به طوری که حتی بعضی کشاورزان مجبور به آتش زدن علفهای هرز مانده میشوند
اما ما با معرّفی طلایی که نه تنها همان خصوصیات بیولوژیک کودهای دامی را دارد بلکه بهصورت خیلی بیشتر و مفیدتر حاوی مواد غذایی و عناصر است و از همه مهمتر اینکه دیگر مشکل تخم علف هرز بهوجود نمیآید و کودی کاملاً آلی و مفید برای خاک به وسیله کرمهای خاکی تولید میکند، به کشاورزان کمک میکنیم.
یکی دیگر از مشکلاتی که کشاورزان را تهدید میکند مشکل تخریب خاکهای زمینهای کشاورزی است که در سراسر جهان این امر گسترده شده به طوری که طبق گزارشهای اخیر سازمان بینالمللی غذا (IFPRI) 40% از زمینهای کشاورزی در جهان به طور جدی تخریب شده است. پس مدیریت خاک در بحث کشاورزی ارگانیک یا پایدار در اولویت قرار دارد و از آنجایی که استفادهی کودهای کشاورزی آلی سطح مواد آلی خاک را افزایش میدهد و باعث بهبود ساختمان خاک میشود و از سوی دیگر زهکشی و هوادهی بهتر خاک را سبب میشود، باعث افزایش فعالیت بیولوژیکی خاک شده و از آن سو هم عملکرد محصولات بالا خواهد رفت.
نویسنده:مهندس احمد یزدانی
منبع:کتاب تولید ورمی کمپوست و پرورش کرم خاکی به صورت کاربردی
کلمات کلیدی:
کود شیمیایی,کود زیستی,انواع کود,کود آلی,خرید کود زیستی,تعریف کود آلی,ضررهای کود شیمیایی,کود بیولوژیک,کود دامی,کود ورمی کمپوست