ورمی کمپوست، عبارت است از کود آلی بیولوژیک که دراثر عبور مداوم و آرام مواد آلی در حال پوسیدگی از دستگاه گوارش گونه هایی از کرم های خاکی و دفع این مواد از بدن کرم، حاصل می شود. این مواد هنگام عبور از بدن کرم آغشته به مخاط دستگاه گوارش (موکوس)، ویتامین ها و آنزیم ها شده که در نهایت به عنوان یک کود آلی غنی شده و بسیار مفید برای ساختمان و بهبود عناصر غذایی خاک، تولید و مورد مصرف واقع می گردد. بنابراین، ورمی کمپوست عبارت است از فضولات کرم به همراه درصدی از مواد آلی و غذایی بستر و لاشه کرم ها.
برتری ورمی کمپوست به کمپوست معمولی
ورمی کامپوست ماده ای شبیه به پیت است که به خوبی تغییر فرم یافته و ساختار ,تخلخل,تهویه و زهکشی و ظرفیت نگهداری رطوبت ان در حد عالی می باشد.تولید ورمی کامپوست تعداد ریز موجودات بیماری زای گیاهی را به شدت کاهش داده و بنابراین از این نظر برتری نسبی به کمپوست معمولی دارد.همچنین معدنی شدن نیتروژن در فرایند ورمی کمپوست سریع تر کمپوست می باشد.
کود تولیدی در این روش,فاقد بوی نامطبوع و فعالیت حشرات مزاحم میباشد.
گونه های مختلف کرم
کرم های خاکی ، بی مهرگان موجود در خاک هستند که همراه با ریز موجودات دیگر خاک خدمات کلی چون تجزیه بقایای آلی را بر عهده دارند و در نتیجه در سیستم طبیعی نقش تامین کنندگان مواد غذایی را بر عهده دارند . عمل کرم های خاکی در جهت تشکیل ، توسعه و نگهداری خاک حتی از زمان داروین تا قرن ۱۹ قرن اخیر ناشناخته بود ، ولی ورمی تکنولوژی ( صنعت تولید و پرورش کرم ) تا اواسط قرن بیستم ناشناخته بود . کشورهای متعددی که این این صنعت را شناخته و با آن سروکار دارند ؛ ایالات متحده آمریکا ، مکزیک ، آلمان ، ایتالیا ، هلند ، سوئیس ، اتریش ، ژاپن ، فیلیپین و تایلند می باشند .
کرم های خاکی = منبع تجزیه مواد
ابتدا چارلز داروین ( ۱۸۸۱ ) بر روی نقش کرم های خاکی در تجزیه اجساد جانوران و بقایای گیاهان در خاک مطالعه نمود
به طور کلی در حدود ۲۷۰۰ گونه مختلف از کرم های خاکی وجود دارند که بسته به موضوع کار و هدف، گونه انتخابی متفاوت خواهد بود.
مرفولوژي كرم‌هاي خاكي
كرم‌هاي خاكي داراي بدني كشيده بند بند فاقد استخوان داراي كوتيكول حامل تارها و دستگاه گوارش لوله مانند كه به مجراي دفعي ختم مي‌شود هستند.
اين جانور اغلب دو جنسي يا هرمافروديت هستند و هنگام بلوغ بر روي اپيدرم آنها يك منطقه متورم ظاهر مي‌شود كه آن را كمربند تناسلي گويند اين قسمت پيله‌اي ترشح مي‌كند كه تخمها را در بر مي‌گيرد.
كرم‌هاي خاكي فاقد مرحله مشخص لاروي بوده و نوزدان آنها پس از خروج از تخم و پيله رفته رفته بالغ مي‌شوند.
مناسب ترین گونه کرم خاکی برای تولید ورمی کمپوست
به منظور مدیریت و بهبود ساختمان خاک مورد استفاده قرار Lampite mauritti به طور مثال گونه
میگیرد
بودهEisenia foetida ولی مناسب ترین گونه برای تولید ورمی کمپوست، گونه
که به رنگ قهوه ای مایل به قرمز و کوچکتر از کرم های خاکی معمولی می باشد. کرم ها جزو جانوران هرمافرودیت می باشند، یعنی هر کرم اندام های نر و مادگی را توامان دارد، ولی نهایتا کرم با اتصال به (clitellum) جفت دیگر از طریق دو کلیتلوم
و تبادل اسپرم عمل جفت گیری را انجام می دهد.
سپس هر کرم یک کیسه تخم ریزی در کلیتلوم خود تشکیل می دهد. (کلیتلوم قسمتی برجسته در تنه کرم است و در بند های نزدیک سر یک کرم بالغ قرار دارد). کیسه های تخم ریزی یا همان کوکون ها به رنگ زرد کهربایی بوده و در داخل آن حدود ۷-۳ نوزاد لارو وجود دارد.
بنابراین افزایش تعداد کرم ها در هر نسل به صورت تصاعد نسبتا هندسی، خواهد بود. وزن هر کرم بالغ بین ۵/۰ تا ۱ گرم بوده و در هر کیلوگرم حدود ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ نخ کرم وجود دارد. فاصله بین دو نسل (از تخم تا تخم) در شرایط نرمال حدود ۳ ماه بوده و عمر کرم ها بین یک تا دو سال متغیر است.
کادیلاک کرم ها
گونه ایزینیا فتیدا که به آن کرم کودساز و کادیلاک کرم ها نیز گفته می شود، از بستری که شامل مواد نیمه پوسیده مانند کود گاوی، کود اسبی (کودها باید خشک باشند)، کاه و کلش غلات و برخی زایدات و بقایای گیاهی می باشد، تغذیه می کند. در داخل این بستر اصلی می توان مواد تازه ای چون زایدات سبزیجات و میوه جات، مواد آلی و قابل تجزیه زباله های خانگی، پسماندهای کارخانجات غذایی و حتی لجن و فاضلاب (به جز فاضلاب صنعتی)، اضافه نمود. رطوبت مطلوب بستر، هوادهی، تغذیه و جلوگیری از سفت شدن بستر و نگهداری PH در حد ۸-۷ از نکات کلیدی در تولید ورمی کمپوست می باشد.
تغذیه خوراک کرم
همه نوع زباله‌تر شهری و فضولات حیوانی بجز مواد سنگی، شیشهای، پلاستیکی، فلزی و گوشتی خام و چربی، غذای این کرم میباشد. به همین دلیل اسم دیگر این کرم، کرم آشغالخوار است
به عنوان مثال:
. در ایران هر شهروند ایرانی روزی ۷۰۰ گرم و هر روستایی روزی ۳۰۰ گرم زباله خانگی تولید میکند که ۷۰ درصد آن خوراک این کرم میباشد. و هر روستایی روزی ۴۰۰ گرم فضولات حیوانی تولید میکند که ۱۰۰ درصد آن خوراک این کرم میباشد. این کرم حداقل معادل وزن خود در روز غذا میخورد و ۶۰ تا ۹۰ درصد آن به کود تبدیل می‌شود و مابقی غذای خورده شده برای تکثیر و افزایش وزن و تعداد کرم مصرف می‌شود
زیستگاه اصلی کرم خاکی
كرم‌ها قادر به تحمل دما و یا گرمای زیاد و یا كم نیستند، بطوریكه در سرمای زیر نقطه یخبندان در طی چند ساعت همگی آنها از بین می‌روند. همینطور بیشتر آنها در صورتیكه حرارت محیط بمدت چند روز به بیش از ۲۵ درجه سانتی‌گراد برسد قادر به ادامه زندگی نخواهند بود و معمولاً برای مقابله با حرارت‌های نامتناسب به دالان‌های زیر زمینی خود پناه می‌برند.
شرایط آب و هوایی فصول مختلف در واكنش عمودی و افقی كرم‌های خاكی دخالت مستقیم داشته و نه تنها در یك دوره سالیانه بلكه در طول شبانه روز نیز تعداد فعالیت و حركت عمودی و افقی آنها اختلافات زیادی از خود نشان می‌دهند. به طوری كه در طول شبانه روز هنگام طلوع و غروب آفتاب فعالیت كرم‌ها در سطح خاك بیشتر می‌شود و به همین ترتیب در فصولی كه آب و هوا تعادل بیشتری دارند، تعداد و جمعیت كرم‌های خاكی در سطح افزایش یافته و در مقابل در فصولی كه شرایط نامناسب می‌شود این جانوران دوره‌های سكون اختیاری برای خود انتخاب می‌كنند(نمودار اقلیمی).
فضولات كرم:این كرم، در روز بیش از وزن خود غذا میخورد و ۶۰ تا ۹۰ درصد آن را به فضولاتی به نام كود كرمی‌كمپوست تبدیل میكند و این كود دارای حداقل ۵ خاصیت زیر است:
۱٫ بی بو است.
۲٫ مانع از ایجاد علف هرز می‌شود.
۳٫ استفاده از این نوع كود، كیفیت محصولات كشاورزی را نسبت به كود شیمیایی عملاً حدود ۵۰ درصد و كمیت (تعداد در واحد سطح) آنها را نیز چیزی در حدود ۲۰ تا ۷۰ درصد افزایش می‌دهد، و به علاوه مشکلات مربوط به باقی ماندن کود شیمیایی در مواد غذایی را ندارد. با توجه به تولید حدود ۱۰۰ میلیون تن تولیدات كشاورزی در سال ۱۳۸۶، معادل ۲۰ میلیون تن افزایش محصول بدون هزینه در پی خواهد داشت.
۴٫ بدلیل خاصیت اسفنجی کود تولید شده در نگهداشت آب و آزاد سازی تدریجی آب موجود، از این كود به همراه فنّاوری خاص، اقدام به بارور نمودن و حاصلخیزی زمینهای شورهزار، شیمیایی شده، كوهپایه و غیرقابل كشت می‌شود
۵٫ از همه مهمتر، بدلیل فقدان هر نوع مواد شیمیایی، محصول كشاورزی تولیدی با استفاده از این كود، ارگانیك است و قیمت محصول كشاورزی ارگانیك در سطح جهانی، بین ۲ تا ۵ برابر قیمت محصول كشاورزی عادی است. این صنعت با توجه به اینكه در حفظ و استفاده بهینه از محیط زیست و كاهش هزینه‌های حمل و نقل و دفع زباله‌ها و فضولات نقش قابل توجهی دارد می‌تواند در پیشرفت اقتصاد و توسعه پایدار كشور بسیار مفید باشد. در حال حاضر كشورهای كانادا، ایتالیا، ژاپن، فیلیپین، آمریكا و هند كارخانه‌های زیادی را در زمینه این صنعت و مخصوصا سامانه‌های بازیافت در ابعاد وسیع به اجرا درآورده‌اند و از منافع آن بهره‌مند شدهاند. این صنعت در زمینه كشاورزی، باغداری و تولید چای كمپوست كاربردهای فراوانی دارد. هركشور سالانه میلیونها تن زباله تولید میكند كه منبع بسیار با ارزشی برای تولید ورمی‌كمپوست و خلق ارزش است.
به عنوان مثال هند سالانه ۲۵ میلیون تن زباله تولید میكند كه درصد قابل توجهی از آن به كود ورمی‌كمپوست تبدیل می‌شود. هم اكنون در كانادا هر هفته ۷۵ تن زباله توسط ورمی‌كمپوست بازیافت می‌شود. شركت American Earthworm Company در سال ۱۹۷۸ اولین كارخانه خود را با ظرفیت ۵۰۰ تن در ماه راه‌اندازی كرد و شركت Aoka Sangyo Co. Ltd در ژاپن نیز سه كارخانه ۱۰۰۰ تن در سال دارد كه ضایعات صنایع غذایی را به ورمی‌كمپوست تبدیل می‌نماید. در حال حاضر ۳۰۰۰ كارخانه ورمی كمپوست در ژاپن وجود دارد كه هر یك ظرفیت ۵ تا ۵۰ تن در ماه دارند. اكنون نوبت ایران است تا وارد صنعت ورمی كمپوست و فنّاوری‌های تجاری آن شود.
تغذیه خوراک کرم:همه نوع زباله‌تر شهری و فضولات حیوانی بجز مواد سنگی، شیشهای، پلاستیكی، فلزی و گوشتی خام و چربی، غذای این كرم میباشد. به همین دلیل اسم دیگر این کرم، کرم آشغالخوار است. در ایران هر شهروند ایرانی روزی ۷۰۰ گرم و هر روستایی روزی ۳۰۰ گرم زباله خانگی تولید میکند که ۷۰ درصد آن خوراک این کرم میباشد. و هر روستایی روزی ۴۰۰ گرم فضولات حیوانی تولید میکند که ۱۰۰ درصد آن خوراک این کرم میباشد. این کرم حداقل معادل وزن خود در روز غذا میخورد و ۶۰ تا ۹۰ درصد آن به کود تبدیل می‌شود و مابقی غذای خورده شده برای تکثیر و افزایش وزن و تعداد کرم مصرف می‌شود.
توجيح فني و اقتصادي و بهداشتي طرح مذکور
۱-۱- درصورت اجراي طرح ساماندهي و کنترل مشاغل پر زباله ويژه پسماندهاي آلي هر شهر در مرحله اول به ميزان روزانه ۳۰تن مواد آلي داراي ۸۰ درصد رطوبت که نقش عمده‌اي در توليد شيرابه را دارد در محل دفن تخليه نمي‌کنند که اين موضوع مزاياي زير را دارد.
الف- کاهش حجم زباله
ب- کاهش توليد شيرابه
پ – کاهش گازهاي ناشي از تخمير بي هوازي
ت- کاهش هزينه‌هاي دفن
ث – حذف مشکلات زيست محيطي و بهداشتي ناشي از تخليه شيرابه در معابر
ج – کاهش امکان استفاده دام در محل دفن زباله
چ – بازگشت صحيح و کاملا بهداشتي مواد آلي به چرخه مصرف در صنعت کشاورزي
دیگر مصارف کرم
در سایر کشورها از این کرم بدلیل داشتن پروتئین ۷۰ درصدی و امگا۳ در موارد زیر استفاده می‌شود
۱-مصرف پروتئینی انسانی:در سایر کشورها از جمله در کشور آمریکا غذای مصرفی مردم است همانند انواع کنسرو جهت سالاد، غذاهای پختنی، انواع نوشیدنی و … به عنوان مثال از گرانترین غذاهای فروشگاه‌های زنجیرهای مک دونالد میباشد
بسیاری از کشورهای آفریقایی و آسیای میانه از گونه ای کرم خاکی در رژیم غذایی خود بهره می برند
همچنین در کشور ژاپن از کرم خاکی برای ساخت مشروب استفاده می کنند..
۲-مصرف پروتئینی حیوانی:با توجه به ازدیاد جمعیت و نیاز مردم به مواد پروتئینی سالم، تولید و پرورش دام، طیور و آبزیان، نقش اساسی در تامین نیازهای مردم و تقویت بنیه اقتصادی روستاییان و کشاورزان را دارد.در این میان تغذیه دام، طیور و آبزیان با کرم خاکی به عنوان ماده غذایی دارای پروتئین زیاد باعث افزایش کیفیت محصولات شده و نیاز کشور به واردات محصولاتی چون دان مرغ، انواع مکمل‌های غذایی دام و آرد ماهی را کاهش می‌دهد. از این گونه برای اولین بار در قرن ۱۸میلادی برای تغذیه دام و طیور استفاده شد.
.۳-به عنوان مواد اولیه در تولید لوازم آرایشی و بهداشتی:همانطور که قبلا هم گفته شد این کرم به دلیل داشتن پروتئین و امگا۳ فراوان به عنوان یکی از مواد اصلی تشکیل دهنده doveمحصولات آرایشی و بهداشتی میباشد.در سال ۱۹۸۵ شرکت
برای اولین بار استفاده از این کرم را در محصولات خود آغاز نمود و اولین سری محصولات خود با عنوان جوان کنندگان پوست در سال ۱۹۸۷ به بازار عرضه نمود، اما هم اکنون بیشتر شرکتهای پیشتاز در این صنعت با تولید انواع شامپو، صابون، کرم، انواع پودرهای روشن کننده و تقویتی و … استمرار به تولید با این کرم را در دستور کار خود قرار داده اند. در این بین می‌توان به محصول
اشاره کرد. GC-2 با نام تجاری FACE- LIFT شرکت .
۴-تولید محصولات دارویی:کرم خاکی از جنبه ی عملکرد پروتئین و درمان آبله,بیماری های دندان,رماتیسم,زردی,سنگ مثانه,وتسهیل زایمان,افزایش میل جنسی و درمان مارگزیدگی اهمیت دارد.بافت کرم خاکی همچنین به عنوان تب بر برای پائین نگه داشتن دمای بدن به کار می رود.در ژاپن ۴ نوع از داروهای بدست آمده از کرم خاکی که کاملا شناخته شدهاند عبارتند از:
.(Antidote,antipyretics,antibiosis,aphrodisiac)
کلمات کلیدی:
ورمی کمپوست چیست
ورمی کمپوست درجه یک
ورمی خوب
ورمی برای باغ
بهترین کود باغ
کود انار
کود سیب
کود پسته
کود مناسب باغ
روش کود دهی
کود ورمی
روش صحیح کود دهی